رزومه علمی استاد

دکتر احد فرامز قراملکی استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه تهران متولد تبریز از اساتید والا مرتبه علمی هستند که سوابق پژوهشگری ایشان به اجمال بیان می گردد.

تحصیلات
کارشناسی, 1364, معارف و فلسفه اسلامی, دانشگاه تهران
کارشناسی ارشد پیوسته, 1368, معارف و فلسفه اسلامی, دانشگاه تهران
دکتری, 1373, معارف و فلسفه اسلامی, دانشگاه تهران

کتاب‌های تالیفی
آشوریها، احترام و احد فرامرز قراملکی . “قلمرو پیام پیامبران.” : کانون اندیشه جوان، 1370.
فرامرز قراملکی ، احد و احترام آشوریها. “موضع علم و دین در خلقت انسان.” : آرایه، 1373.
فرامرز قراملکی ، احد و احترام آشوریها. “مبانی کلامی جهت گیری دعوت انبیاء.” : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، 1376.
فرامرز قراملکی ، احد. “قلمرو پیام پیامبران.” : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1376.
آشوریها، احترام و احد فرامرز قراملکی . “اسوه ساده زیستی در پرتو خطبه 160 نهج البلاغه.” : وثقی، 1376.
آشوریها، احترام و احد فرامرز قراملکی . “هندسه معرفتی کلام جدید.” : مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378.
فرامرز قراملکی ، احد و احترام آشوریها. “التنقیح فی المنطق.” : بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1378.
آشوریها، احترام . “پرده پندار (تحلیلی از غفلت در پرتو خطبه 174 نهج البلاغه).” : انتشارات آفتاب توسعه، 1381.
فرامرز قراملکی ، احد و آدینه اصغری نژاد . “تحقیق، تقدیم و تعلیق بر منطق الملخص فخر رازی.” : دانشگاه امام صادق(ع)، 1381.
فرامرز قراملکی ، احد. “امامت پژوهی.” : دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1381.
فرامرز قراملکی ، احد. “استاد مطهری و کلام جدید.” : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383.
فرامرز قراملکی ، احد. “اصول و فنون پژوهش در گستره دین پژوهی.” : مدیریت حوزه علمیه قم، 1383.
فرامرز قراملکی ، احد. “اخلاق حرفه ای.” تهران: نشر مجنون، 1385.
فرامرز قراملکی ، احد و طیبه عارف نیا . “دوازده رساله در پارادوکس دروغگو.” : موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1386.
فرامرز قراملکی ، احد و رستم نوچ فلاح . “موانع رشد اخلاق حرفه‌ای در سازمان‌ها.” : موسسه فرهنگی دین پژوهی بشرا، 1386.
فرامرز قراملکی ، احد. “سازمانهای اخلاقی در کسب و کار.” : نشر مجنون، 1386.
فرامرز قراملکی ، احد. “درآمدی بر اخلاق حرفه ای.” : سرآمد، 1389.
فرامرز قراملکی ، احد. “از سنوات تا تجربه شغلی:مهارت های تجربه اندوزی.” تهران: اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، 1393.
فرامرز قراملکی ، احد. “حرفه گرایی و فلسفه.” تهران: اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران ، 1393.
فرامرز قراملکی ، احد. “نقش زیر ساختی کنش با خود در تعامل گونه های رفتار ارتباطی در انگاره و شاکله.” تهران: اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، 1393.
فرامرز قراملکی ، احد و محسن حیدریان. “اخلاق حرفه ای در فناوری اطلاعات و ارتباطات با رویکرد کاربردی برای مهندسان و مدیران ICT دانشجویان و محققان.” تهران: سازمان مدیریت صنعتی، 1393.
فرامرز قراملکی ، احد و محمد قائم عابدی. “تعریف منطق.” تهران: مجنون، 1395.
فرامرز قراملکی ، احد و علی اکبر ناسخیان. “قدرت انگاره.” تهران: نشر مجنون، 1395.

کتاب‌های ترجمه شده
فرامرز قراملکی ، احد و آدی‍ن‍ه‌ اص‍غ‍ری‌ن‍ژاد . “منطق الملخص.” : دانشگاه امام صادق، 1381.

مقالات چاپ شده در نشریات بین المللی
فرامرز قراملکی ، احد و محمد غفوری نژاد. “دوره العلامه حلی فی تاریخ علم المنطق مراصد التدقیق و مقاصد التحقیق انموذجا.” تراث الحله السنه الثانیه/المجلد الثانی، الرابع (1396): 57-105.
Faramarz Ghramaleki, Ahad. “mulla sadra methodology.” mulla sadra -, no. 21-25 (2004): -.
, N Ghorbani , Ahad Faramarz Ghramaleki, and PJ Watson . “philosophy , self - knowledge, and personality in iranian teachers and students of philosophy.” Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied 139, no. 1 (2005): 81-95.
Mazhar gharamaleki, Ali , Ali Mazhar Gharamaleki , and Ahad Faramarz Ghramaleki. “Epistemological Obstacles To Inter - Religious Dilogue In The Ear Of Globalization.” Dialogue 4, no. 1 (2005): 120-110.
فرامرز قراملکی ، احد. “احیاگری و نسبت آن با ایمان دینی.” خورشید شهادت -، — (1111): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “جایگاه منطق در معرفت بشری.” فرهنگ -، 3-4 (1368): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “برهان حقایق نفس الامری ومعماری جذر اصم.” دانشکده الهیات و معارف اسلامی 62، — (1376): 59-69.
فرامرز قراملکی ، احد. “تفتازانی سعدالدین مسعود.” دانشنام? جهان اسلام -، 74 (1382): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “تعارض های اخلاقی در سازمان.” مجله دانشگاهی سمنان 3، 7 (1383): 21-34.
فرامرز قراملکی ، احد. “تحویلی نگری بازدارنده تولید علم.” مجوعه مقالات جنبش نرم افزاری -، 1 (1383): -.
فرامرز قراملکی ، احد و حجت الله آشوری . “طلب ایمان از اهل ایمان.” انجمن معارف -، 5 (1384): 63-78.
فرامرز قراملکی ، احد. “کارایی و اثربخشی در مطالعات تطبیقی ادیان.” پژوهش و حوزه 2، 26 (1385): 24-34.
فرامرز قراملکی ، احد. “تجرید الاعتقاد.” دایره المعارف بزرگ -، 14 (1385): 579-582.
، شیخ محمد حسنین و احد فرامرز قراملکی . “اخلاقی اقدار اور انبیأکی بعثت.” امید -، 3 (1386): 31-47.
فرامرز قراملکی ، احد. “تحلیل مفهوم تجدد در کلام جدید.” فلسفه دین و کلام جدید -، — (1386): -.
مقالات چاپ شده در نشریات داخلی
Faramarz Ghramaleki, Ahad. “The Liar Paradox in Shiraz Philosophical School.” Eshragh 5, no. 5 (2014): 41.
مظهرقراملکی ، علی و احد فرامرز قراملکی . “الگوی علم شناسی اصولیان.” مقالات و بررسیها 37، 3 (1111): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “مفاهیم غیر محصل و منطق ماهیات تاملی در مقاله قضیه معدوله و محصله.” مقالات و بررسیها -، 62 (1111): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “قاعده : موضوع کل علم مایبحث فیه عن عوارضه الذاتیه.” مقالات و بررسیها -، 54ـ53 (1372): 123-158.
فرامرز قراملکی ، احد. “مبانی کلامی جهت گیری دعوت انبیاء.” فصلنامه کتاب نقد -، 2و3 (1376): 256-282.
فرامرز قراملکی ، احد. “روی آورد بین رشته ای و هویت معرفتی فلسفه صدرایی.” مقالات و بررسیها -، 63 (1377): 125-136.
فرامرز قراملکی ، احد. “الخلیفات الفلسفیه للاتجاهات المعاصره فی ایران.” مجلة المحجّة -، 4 (1380): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “معنی و مبنی التجدد فی علم الکلام.” مجلة المحجّة -، 2 (1380): 1-71.
فرامرز قراملکی ، احد. “خلفیات الاتجاهات الفلسفیه المعاصره فی ایران.” مجلة المحجّة -، — (1381): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “بداهت تصورات حسی نزد دانشمندان مسلمان.” مقالات و بررسیها 72، — (1381): 193-181.
فرامرز قراملکی ، احد. “از طبیعه تا محمول درجه دو.” مقالات و بررسیها 36، 2 (1382): 37-56.
، عبدالعلی شکر، احد فرامرز قراملکی و زهرا مصطفوی . “نظریه وجود رابط و مستقل نزد فیلسوفان قبل از صدر المتالهین.” مقالات و بررسیها 74/36، 2 (1382): 139-160.
فرامرز قراملکی ، احد. “مهارت های روش شناختی استاد مطهری در دین پژوهی.” سیاست علم و فناوری 36، 4 (1382): 97-115.
فرامرز قراملکی ، احد و سید علی علم الهدی . “برهان پذیری گزاره های ضروری ازلی.” نامه حکمت -، 2 (1382): 105-128.
فرامرز قراملکی ، احد. “به سوی اخلاق جهانی.” فصلنامه کتاب نقد -، 30 (1383): 58-77.
فرامرز قراملکی ، احد. “آراء منطقی جلال الدین دوانی.” فصلنامه اندیشه دینی 6، 10 (1383): 85-96.
فرامرز قراملکی ، احد و زینب السادات حسینی . “دلایل اثبات وجود خداوند در اندیشه های تفسیری زمحشری و فخر رازی.” مقالات و بررسیها 76، 1 (1383): 23-42.
فرامرز قراملکی ، احد. “پارادو کس دروغگو و راه حل شمس الدین محمد خفری.” فصلنامه اندیشه دینی -، 11 (1383): 33-44.
مفتونی، نادیا و احد فرامرز قراملکی . “رهیافتهای دانشمندان مسلمان در علم شناسی.” مقالات و بررسیها 1، 75 (1383): 39-60.
فرامرز قراملکی ، احد. “از کثرت گرایی تا جهان شمولی معرفت.” مقالات و بررسیها 76، 2 (1383): 67-53.
فرامرز قراملکی ، احد. “خاستگاه اخلاق پژوهشی.” آینه میراث 2، 4 (1383): 7-17.
فرامرز قراملکی ، احد. “کارکرد معرفتی نظریه فطرت در اندیشه استاد.” قبسات -، 30و31 (1383): 119-132.
فرامرز قراملکی ، احد. “روش شناسی مسولیت پذیری سازمان.” اندیشه حوزه -، 49-50 (1383): 225-236.
فرامرز قراملکی ، احد. “جذر اصم.” دانشنامه جهان اسلام -، ث-ج (1384): -.
فرامرز قراملکی ، احد. “موانع روش شناختی توسعه علوم انسانی.” دو فصلنامه پژوهشهای باستان شناسی و مطالعات میان رشته ای -، 61 (1384): -.
، محسن جاهد و احد فرامرز قراملکی . “قطب الدین رازی و حل معمای مجهول مطلق.” فلسفه دین (اندیشه های فلسفی سابق پردیس فارابی) 1، 2 (1384): 33-46.
فرامرز قراملکی ، احد و جنان ایزدی . “تامل معرفتی و روش شناختی درباره جدایی فروید و یونگ.” اندیشه نوین دینی 1، 1 (1384): 29-52.
فرامرز قراملکی ، احد و راحله درزی . “مقایسه حکمت بحثی و ذوقی نزد ملاصدرا.” مقالات و بررسیها 38، 2 (1384): 139-123.
فرامرز قراملکی ، احد و زهرا امی . “مقایسه سبکهای لیپمن و برنی فیر در فلسفه برای کودکان.” اندیشه نوین دینی -، 2 (1384): 7-23.
فرامرز قراملکی ، احد. “تاریخ نگاری فلسفه الزامها و رخنه ها.” خردنامه صدرا -، 44 (1384): -.
فرامرز قراملکی ، احد و جنان ایزدی . “قوم مداری اندیشه و راه حل واتسن با تاکید بر مطالعات دینی.” فصلنامه اندیشه دینی -، 17 (1384): 41-60.
فرامرز قراملکی ، احد. “فلسفه برای کودکان از تفکر منطقی تا تجارب فلسفی.” فلسفه و کودک -، 1 (1384): 34-27.
فرامرز قراملکی ، احد. “جامعه دینی جامعه هماهنگ.” اندیشه حوزه 56، — (1384): 38-29.
فرامرز قراملکی ، احد. “الحداثه و اشکالیه فهم النصوص الدینیه.” مجلة المحجّة -، 14 (1385): 178-169.
فرامرز قراملکی ، احد. “روش شناسی فلسفه صدرا.” خردنامه صدرا -، 43 (1385): 24-28.
مفتونی، نادیا و احد فرامرز قراملکی . “موضوع فلسفه در اندیشه ارسطو ابن سینا و ابن رشد.” دو فصلنامه حکمت سینوی (مشکوه النور) 1، 35 (1385): 56-78.
مفتونی، نادیا و احد فرامرز قراملکی . “خیال در مقام توجیه و تبیین از فارابی تا صدرالمتالهین.” خردنامه صدرا 1، 47 (1386): 68-80.
مفتونی، نادیا و احد فرامرز قراملکی . “جایگاه خیال در نظام فلسفی فارابی.” مقالات و بررسیها 1، 83 (1386): 97-112.
فرامرز قراملکی ، احد و اسماعیل زارعی حاجی آبادی . “شناخت خدا از دیدگاه مولانا.” پژوهش های فلسفی کلامی 8، 3و4 (1386): 277-259.
، سعیده سیاری و احد فرامرز قراملکی . “تحویلی نگری مانع ترویج اخلاق حرفه ای.” ماهنامه تدبیر -، 184 (1386): 23-25.
فرامرز قراملکی ، احد و محمد جواد فلاح . “خداشناسی علوی در مثنوی مولوی.” آینه میراث 1، 38 (1386): 155-144.
، محمد غفوری نژاد و احد فرامرز قراملکی . “روش شناسی ملاصدرا در مسئله علم باری تعالی.” خردنامه صدرا 1، 50 (1386): 65-53.
فرامرز قراملکی ، احد. “مطالعه مورد پژوهانه در نوآوری شیخ اشراق در منطق المشارع و المطارحات ( به بهانه تصحیح منطق المشارع و المطارحات ).” آینه میراث -، 39 (1386): 16-22.
فرامرز قراملکی ، احد و شهرام محمدپور. “جایگاه عشق در نظریه اخلاقی مولوی.” پژوهش نامه اخلاق 4، 14 (1390): 7-36.
فرامرز قراملکی ، احد. “جایکاه تخیل در انسان شناسی الهیاتی ولفهارت پانن برگ.” اندیشه نوین دینی 7، 27 (1390): 9-28.
فرامرز قراملکی ، احد، محسن جوادی و محمد جداری عالی . “اسراف و تبذیر؛ ماهیت، عوامل و پیامدها.” پژوهش های اخلاقی (انجمن معارف اسلامی) سال دوم، شماره چهارم (1391): 29.
فرامرز قراملکی ، احد. “طبقه‌ بندی جریانهای رازی‌ شناسی در ایران و غرب.” آینه میراث 10، 1 (1391): 235-250.
فرامرز قراملکی ، احد. “گمشد شیخ عبدالله نورانی (تحلیلی بر فعالیتهای حرفهای استاد).” احیاگر میراث (یادنامه استاد عبدالله نورانی) 1، 1 (1391): 93-106.
فرامرز قراملکی ، احد. “کارایی و اثربخشی در برنامه های آموزش اخلاق در سازمان.” پژوهش نامه اخلاق سال پنجم، 17 (1391): 7-26.
فرامرز قراملکی ، احد. “امکان تکثر ادله اثبات وجود خدا در خداشناسی.” پژوهشهای هستی شناختی 1، 2 (1391): 1-17.
فلاح، رستم و احد فرامرز قراملکی . “ابن مقفع و مکتب اخلاقی وی.” جاویدان خرد 23، 1 (1392): 57.
زراعت پیشه، محمود و احد فرامرز قراملکی . “راهکار متمایز ملاصدرا از ابن سینا در رفع اجتماع دو مقوله در وجود ذهنی و کارایی آن.” فلسفه و کلام اسلامی 46، 1 (1392): 79-92.
فرامرز قراملکی ، احد و مهدی گلپرور روزبهانی. “پیشینه تاریخی، توصیف و تبیین موضع ملاصدرا دربارة چیستی فلسفة اولی.” پژوهش‌های هستی‌شناختی سال دوم، 4 (1392): 1.
محمدپور، شهرام و احد فرامرز قراملکی . “تاثیر سه سطح هویتی انسان(نفسانی، عقلانی، روحانی) بر رشد اخلاقی او بر اساس سه مرتبه نفس (اماره، لوامه و مطمئنه) در مثنوی مولوی.” پژوهش نامه اخلاق 21، 21 (1392): 7.
فرامرز قراملکی ، احد و احمد عبادی. “تحلیل منطقی قضایای ثلاث.” فصلنامه اندیشه دینی 13، 3 (1392): 25.
میردامادی، سید مجید، احد فرامرز قراملکی و عزیزالله فیاض صابری. “توحید صفاتی و ارتباط آن با وحدت مصداق و کثرت مفهوم.” فلسفه و کلام 91، 91 (1392): 111-135.
رشید زاده، حسین، احد فرامرز قراملکی و نادیا مفتونی. “دامنه مهجوریت دلالت التزام نزد منطقدانان مسلمان.” خردنامه صدرا 2، 2 پیاپی 74 (1392): 97.
فرامرز قراملکی ، احد و قاسم درزی. “تاثیر پیش‌فرض‌های کلامی در تفسیر معنای عدل با تاکید بر معارف نهج البلاغه.” پژوهشنامه نهج البلاغه 39، 39 (1392): 7.
جعفریان، مرتضی و احد فرامرز قراملکی . “نظریة عدم امکان شناخت حقیقت اشیاء از دیدگاه ملاصدرا.” دوفصلنامه علمی -پژوهشی حکمت صدرایی دوم، دوم (1393): 93.
فرامرز قراملکی ، احد. “تجلی خدای گفتگو در کاربرد قرانی قل.” پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن دوم، 1 (1393): 9.
فاضلی، محمدهادی و احد فرامرز قراملکی . “اخلاق و نظریه نفس در اندیشه ی استیچ.” پژوهش‌های فلسفی 8، 15 (1393): 111.
فرامرز قراملکی ، احد. “جایگاه اخلاق در فلسفه برای کودک بر مبنای تحلیل فلسفه در گفتمان حکمت متعالیه.” فلسفه و کودک 7، 3 (1393): 5.
سلمان ماهینی، سکینه، سید مهدی سجادی، هاشم فردانش و احد فرامرز قراملکی . “گذاز از تحویلی نگری در مفهوم آموزش اخلاق به جامع نگری در پرتو توجه به جایگاه آن در طبقه بندی اهداف آموزشی.” پژوهش نامه اخلاق 7، 26 (1393): 59-78.
نبوی، زهره، احد فرامرز قراملکی و قاسم درزی. “رویکرد مسأله محور در تفسیر حیات طیبه در آیه 97 سوره نحل.” فصلنامه مطالعات تفسیری 20، 20 (1393): 35-50.
فرامرز قراملکی ، احد. “ادب نقدپذیری.” فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق 1، 1 (1394): 13.
فرامرز قراملکی ، احد. “ادب نقد پذیری (2): اصول و شیوه ها.” فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق سال اول، 2 (1394): 5-11.
سلمان، سکینه، سید مهدی سجادی، هاشم فردانش و احد فرامرز قراملکی . “حل شبه تعارض آفرینی مفهوم"بی رویت” در تعریف سنتی اخلاق براساس الگوی چهار مولفه ای اخلاق ورزی.” تاملات فلسفی اول، 14 (1394): 117-142.
وفائیان، محمدحسین و احد فرامرز قراملکی . “الگو شناسی نگارش الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه با تکیه بر مباحث عام وجود.” تاملات فلسفی سال پنجم، 15 (1394): 9-31.
فرامرز قراملکی ، احد. “رهیافت سیستمی به اخلاق در خدمات سلامت.” مجله اخلاق و تاریخ پزشکی هشتم، 854/124 (1394): 55.
سلمان ماهینی، سکینه و احد فرامرز قراملکی . “دلالت های تربیتی مفهوم قرآنی “شاکله"براساس رهیافت علامه طباطبایی در تفسیر المیزان.” دوفصلنامه پژوهشی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام سال سوم -بهار و تابستان 94، 4 (1394): 35.
سلمان ماهینی، سکینه، سیدمهدی سجادی ، هاشم فردانش و احد فرامرز قراملکی . “حل شبهه تعارض آفرینی مفهوم «بی رویت» در تعریف سنتی اخلاق براساس الگوی چهار مولفه ای اخلاق ورزی.” تاملات فلسفی سال پنجم-بهار و تابستان 94، 14 (1394): 117.
فرامرز قراملکی ، احد و منصوره رحمانی. “هویت سلوکی فلسفه: مقایسه افلاطون و سهروردی.” فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت شانزدهم، 46 (1395): 61.
محسنی، محسن و احد فرامرز قراملکی . “تحلیل تطبیقی تاریخی مفهوم ایثار نزد دانشمندان مسلمان تا قرن هفتم.” پژوهش نامه اخلاق سال نهم، 33 (1395): 47-64.
درزی، قاسم، احمد پاکتچی و احد فرامرز قراملکی . “الزامات روش شناختی مطالعات میان رشته ای.” مطالعات قرآن وحدیث 19/، اول (1395): 35-71.
فرامرز قراملکی ، احد و محمدحسین وفائیان. “ملاک شناسی تعدد قوای نفس بر اساس نقد و تحلیل تطبیقی دیدگاههای ابن سینا، فخررازی و صدر المتالهین.” دو فصلنامه حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیستم، 56 (1395): 17-39.
وفائیان، محمدحسین و احد فرامرز قراملکی . “تبیین جایگاه و کارکرد قوه خیال در صدور رفتار و افعال عاقلانه از انسان با تاکید بر مبانی نفس شناسی صدرالمتالهین.” اخلاق وحیانی 11، اول (1395): 115-134.
حسینی، سیده زهرا و احد فرامرز قراملکی . “خدا از مفهوم تا مدل های معرفتی.” پژوهشنامه فلسفه دین 14، 1 (1396): 21-48.
فرامرز قراملکی ، احد و محمدحسین وفائیان. “تحلیل وجود شناسی فرآیند صدور فعل از منظر ابن سینا و صدرالمتالهین.” دو فصلنامه پژوهش های هستی شناختی 6، 11 (1396): 1-24.
فرامرز قراملکی ، احد، قاسم کاکایی و منصوره رحمانی. “انگاره ملاصدرا از فلسفه.” خردنامه صدرا 88، 4 (1396): 61-74.
فرامرز قراملکی ، احد. “نشست نقد و بررسی کتاب شرح مبسوط منطق اشارات.” فصلنامه نقد کتاب کلام، فلسفه، عرفان 4، 13-14 (1396): 107-120.

اثبات مشروعیت تقیه

 چکیده

تقیه ازمسلمات عقایدی شیعیان است که دراین تحقیق سعی شده با استفاده ازادله نقلی وعقلی مشروعیت آن رابه اثبات برساند. دراین راستامفهوم تقیه درلغت واصطلاح مورد بررسی قرار گرفته ،اقسام واهداف آن معرفی خواهدشد

تقیه ازلحاظ حکمی به حرام ،واجب ،مستحب و…تقسیم می شود اما این مساله کلامی در طول تاریخ همواره مورد هجوم تهمت ها وشبهات گوناگون قرار گرفته است وهمواره آن را بر ترس وخوف شیعیان حمل کرده اند اما جواب های مسلم وادله ای که دراثبات این مساله آمده است تمام این سوالات وشبهات راپاسخ می گوید .

کلید واژه ها : تقیه ،شیعه ،وهابیت ،ادله عقلی ،ادله نقلی

مقدمه

 يكى از موضوعاتى كه در اسلام مطرح شده و عقل نيز بر لزوم آن، صحّه مى‏گذارد تقيه است؛ موضوعى كه انسان قطعاً با ملاحظه تمام جواب مصلحتى آن، به ضرورتش پى‏مى‏برد، ولى متأسفانه برخى به‏جهت عدم درك صحيح از مفهوم آن يا ضرورت اجتماعى‏اش، يا به جهت خصومت‏هاى مذهبى، معتقدان آن را مورد انواع اتهام‏ها و ناسزاها قرار داده‏اند؛ اينك این تحقیق بر آن است موضوع تقّيه را از كتاب و سنت، بررسى كرده و به اثبات رسانده می شود

مفهوم شناسی تقیه

 الف) تقیه درلغت    

تقیه در اصل از کلمه وقی گرفته شده است که درکتب لغوی این گونه معنا شده است:  تقيه در لغت از ريشه «وقايه» به معناى حفظ چيزى از خطر و ضرر است. زبيدى در تاج العروس تقيه را به معناى بر حذر شدن و احتياط از ضرر معنا كرده است. سرخسى در المبسوط مى‏گويد: «التقية: أن يقي نفسه من العقوبة بما يظهره و ان كان يضمر خلافه؛  تقيه آن است كه انسان جانش را با آنچه اظهار مى‏دارد حفظ كند، ولو خلاف آن را در دل خود نگاه مى‏دارد.

ابن‏حجر عسقلانى مى‏گويد: «التقيه: الحذر من اظهار ما فى‏النفس- من معتقد و غيره- للغير؛ «تقيه عبارت است از بر حذر كردن از اظهار آنچه در دل است- از اعتقاد و غير آن- براى غير».

رشيد رضا در تعريف تقيه مى‏گويد: «ما يقال أو يفعل مخالفاً للحقّ لأجل توقّي الضرر؛  تقيه يعنى آنچه گفته مى‏شود يا انجام مى‏گيرد درحالى‏كه مخالف حقّ است به‏جهت حفظ خود از ضرر» [1]

ب )تقیه در اصطلاح

تقيه در اصطلاح شرعى عبارت است از: «اظهار كردن امرى بر خلاف حكم دين از طريق قول يا فعل به انگيزه حفظ جان يا مال يا شرف و آبروى خود يا ديگرى.»[2]

    تقيّه: تظاهر شخص مسلمان به چيزى برخلاف عقيده باطنى اش است.‏

به عبارت دیگر هرگاه شخص مسلمان براى دور ماندن از زيان جانى، مالى يا عِرضى، از اظهار عقيده دينى خويشتندارى كند، به كار او تقيّه مى‏گويند. دانشمندان متقدّم شيعه، تقيّه را چنين تعريف كرده‏اند كه عبارت از كتمان حقّ و اعتقاد قلبى است براى پرهيز از زيان دينى و دنيوى  هر چند اين تعريف، درست است، جامع موارد متعدّد تقيّه نيست.

    تعريف جامع و مانع اين است كه تقيّه عبارت از پنهان ساختن حقّ از ديگران يا اظهار خلاف آن است براى مصلحتى كه از مصلحت اظهار، مهمتر است . علماى اهل تسنّن تقيّه را روا نمى‏دانند مگر تعدادى انگشت‏شمار همانند فخر رازی .

    بنابراين، مى‏توان گفت كه تقيّه از ويژگى‏هاى اعتقادى مذهب تشيّع است. شيعيان همواره- به خصوص در عصر امامان (ع)- در تنگنا و فشار حكومت‏ها بوده‏اند. از اين رو، بيشتر از مسلمانان ديگر، به تقيّه نيازمند شده‏اند.[3]

فرق تقيّه با نفاق‏

نفاق درست نقطه مقابل تقيّه است، منافق كسى است كه در باطن به مبانى اسلام اعتقاد ندارد يا در آن ترديد دارد و متزلزل است، ولى در ميان مسلمين اظهار اسلام مى‏كند.

تقيّه‏اى كه ما مى‏گوييم اين است كه در باطن اعتقاد صحيح اسلامى دارد، منتها تابع نظر بعضى از تندروان وهّابى كه همه مسلمين را جز خودشان، كافر مى‏دانند و براى آنها خط و نشان‏                

مى‏كشند و تهديد مى‏كنند، نيست؛ هرگاه فرد با ايمانى عقيده خود را براى حفظ جان و مال و ناموس خود، از اين گروه متعصّب كتمان كند، تقيّه است و عكس آن نفاق.

تقيّه در واقع يك سپر دفاعى است و به همين جهت در روايات ما به عنوان «تُرس المُؤمن» يعنى «سپر افراد با ايمان» معرّفى شده است.

هيچ عقلى اجازه نمى‏دهد كه انسان عقيده باطنى خود را در برابر افراد خطرناك و غير منطقى اظهار كند و جان يا مال يا ناموس خود را به خطر بيندازد، چرا كه هدر دادن نيروها و امكانات بدون فايده عاقلانه نيست.

تقيّه شبيه روشى است كه همه سربازان در ميدان جنگ به كار مى‏گيرند، خود را در لابه‏لاى درختان، تونل‏ها، خاكريزها مخفى مى‏كنند، لباس خود را به رنگ شاخه‏هاى درختان انتخاب مى‏نمايند، تا بى‏جهت خون خود را هدر ندهند[4].

ا قسام تقيّه را از نظر حكم تكليفى  

 مى‏توان اقسام تقيّه را از نظر حكم تكليفى بدين سان تقسيم كرد

تقيّه واجب هنگام دفع ضرر فورى

تقيّه مستحب هنگام دفع ضرر تدريجى

تقيّه مباح هنگامى كه تقيّه و عدم آن يكسان است؛.

تقيّه مكروه هنگامى كه ترك تقيّه و برتابيدن ضرر بهتر است؛

. تقيّه حرام

   هنگامى كه تقيّه موجب ترك امر مهم‏تر مى‏شود.تقيّه را از نظر انگيزه و علّت نيز بر دو گونه دانسته‏اند: تقيّه حفظى (خوفى) و تقيّه مداراتى. تقيّه حفظى آن گاه پيش مى‏آيد كه پاى حفظ دين، جان، مال يا آبرو در ميان باشد. تقيّه مداراتى براى فراهم ساختن حُسن معاشرت با اكثريّت مسلمانان و ايجاد وحدت سياسى و اجتماعى انجام مى‏گيرد[5].

   تقيه يعنى كتمان عقيده و تظاهر به كارى كه بر خلاف ميل باطنى شخص باشد. شرط تقيه در نزد شيعه عدم اطمينان بر جان و مال خود است تا خويشتن را بدان وسيله از گزند دشمنان نگاه دارد.

  حضرت صادق (ع) فرمود: (التقية دينى و دين آبائى) و نيز فرموده است: (من لا تقية له لا دين له) سبب امر ائمه به تقيه شيعيان، از جنبه اجتماعى و بخاطر … آداب و رسوم آنان بوده است.

 ادله نقلی  مشروعيّت تقيه

الف) نصوص قرآنى

خداوند مى‏فرمايد: لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْ‏ءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ[6]؛  “نبايد اهل ايمان مؤمنان را واگذاشته، از كافران دوست بگيرند، و هر كس چنين كند رابطه‏اش را با خدا بريده است، مگر براى برحذر بودن از شرّشان، و خدا شما را از عقاب خود مى‏ترساند، و بازگشت همه به سوى خدا خواهد بود.”

سرخسى حنفى به اين آيه بر جواز تقيه استدلال كرده است  و نيز مراغى در تفسير اين آيه گفته است:علماى اسلام از اين آيه جواز تقيه را استنباط كرده‏اند؛ يعنى اين‏كه انسان سخنى بگويد يا كارى انجام دهد كه برخلاف حقّ باشد، براى جلوگيرى از ضررى كه از دشمن به  جان يا آبرو و شرف يا مال

او وارد مى‏شود. [7]

خداوند متعال مى‏فرمايد:” مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِيمانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ وَ لكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ."[8]

مفاد آيه كريمه اين است كه هر كس پس از ايمان آوردن با قصد و اختيار كفر را برگزيند و اظهار كفر كند، مشمول غضب و عذاب الهى خواهد شد، مگر كسانى كه مورد اكراه و اجبار واقع شوند، و با اين‏كه قلبشان سرشار از ايمان است، براى حفظ جان خويش اظهار كفر نمايند؛ چنين افرادى مشمول غضب و عذاب الهى نخواهند بود. و اين چيزى جز قاعده و قانون تقّيه نيست.

محدّثان و مفسرّان اسلامى نقل كرده‏اند كه اين آيه درباره عمار ياسر نازل شده است. وى و پدر و مادرش و عدّه‏اى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله مورد شكنجه و آزار مشركان واقع شدند. ياسر و سميه در اثر شكنجه‏ها به شهادت رسيدند، و عمار چيزى به زبان آورد كه مورد خواست مشركان بود، بدين‏جهت از شكنجه مشركان نجات يافت و جان خود را حفظ كرد. نسبت به عمل خود بيمناك گرديد و با چشمان اشكبار نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد، و جريان را براى پيامبر صلى الله عليه و آله بازگو كرد؛ پيامبر صلى الله عليه و آله درحالى‏كه او را نوازش مى‏كرد، فرمود: اگر بار ديگر نيز از تو چنين خواستند انجام بده. در اين هنگام آيه مورد بحث نازل گرديد.[9]

خداوند متعال مى‏فرمايد:

               ” وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَكْتُمُ إِيمانَهُ أَ تَقْتُلُونَ رَجُلًا أَنْ يَقُولَ رَبِّيَ اللَّهُ “[10]

      فرد مؤمنى از آل‏فرعون به حضرت موسى عليه السلام ايمان آورده و با او رابطه پنهانى داشت. او حضرت موسى را از نقشه قتل وى توسط فرعونيان آگاه نمود، اما آن مرد مؤمن وى ايمان خود را از فرعونيان مكتوم مى‏داشت. پنهان‏داشتن ايمان جز به اين نبود كه اقوال و افعالى را اظهار نمايد كه با عقايد فرعونيان هماهنگ باشد. ‏

او اين كار را براى حفظ جان خود و هم براى كمك به حضرت موسى عليه السلام و حفظ جان او از خطر فرعونيان انجام مى‏داد. بنابراين او به اصل تقيّه عمل كرد، و قرآن كريم عمل او را با تكريم و ستايش ياد مى‏كند.

ب) روايات موکده

   بخارى به سند خود از عايشه نقل مى‏كند: شخصى به درب خانه رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و اجازه ورود خواست. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: او را اجازه دهيد كه بد فرزند عشيره‏اى است، يا فرمود: بد برادر عشيره‏اى است. هنگامى كه وارد خانه شد پيامبر صلى الله عليه و آله با او به نرمى سخن گفت. عايشه مى‏گويد: عرض كردم: اى رسول‏اللَّه! قبل از ورود شخص به خانه، او را مذمّت كرديد، ولى الآن با او به نرمى سخن مى‏گوييد؟ حضرت فرمود: «اى عايشه! بدترين مردم نزد خداوند كسى است كه مردم او را رها كرده يا با او وداع نمايند، به جهت ترس از فحش و بدزبانى او.

پيامبر صلى الله عليه و آله نيز فرمود: «از امّتم چند چيز برداشته شده است: خطا، نسيان، و آنچه كه برآن اكراه شده‏اند».

و نيز فرمود «بدترين قوم، قومى است كه مؤمن در ميان آنها با تقيّه و كتمان حركت نمايد».

بخارى به سند خود از عايشه نقل مى‏كند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: آيا نديدى قوم خود را هنگامى كه كعبه را بنا كردند بر قواعد ابراهيم اكتفا نمودند؟ عايشه مى‏گويد: عرض كردم: آيا شما آنها را بر قواعد ابراهيم باز نمى‏گردانى؟ فرمود: اگر نبود آن كه قومت تازه از كفر به اسلام گرويده‏اند اين كار را انجام مى‏دادم. [11]

در احاديث ائمّه اهل بيت (عليهم السلام) به خصوص امامانى كه در عصر قدرت بنى اميّه و بنى عبّاس مى‏زيستند و دوستان على (عليه السلام) را هركجا مى‏يافتند به قتل مى‏رساندند، دستور تقيّه فراوان ديده مى‏شود، زيرا مأمور بودند براى حفظ جان خويش از شرّ آن جانيان آدمكش و بى‏رحم

، از سپر تقيّه بهره جويند[12]

ادله عقلی  مشروعيّت تقيه

الف )وجوب تقّيه از مسلمانان هنگام خطر و ضرر

اشكال عمده وهابيون بر شيعه در همين مورد است، آنان مى‏گويند: شيعه، تقيه حتّى از مسلمانان و سنّى مذهبان را نيز جايز مى‏دانند درحالى‏كه مدركى كه دلالت بر اين مورد كند نيست براى استدلال بر اين مورد به چند دليل مى‏تواند تمسك كرد:

 

  1.اخذ به ملاك عام است، ، زيرا آيات و روايات گرچه در مورد تقيه از كفار است، ولى ملاك كه حفظ نفس است، و ما مى‏توانيم با الغاى خصوصيت و تنقيح مناط قطعى حكم به لزوم تقيه را در مورد جارى نماييم، ولو طرف مقابل مسلمان باشد

  2.عموميت برخى از آيات و روايات مانند: آيات نفى حرج و اضطرار، آيه هلاكت، آيه يسر، و روايت دوم و سوم.

3دلالت بيشتر روايات ذكر شده به‏طور خصوص بر جواز تقيه از مسلمان است. 

4.قياس بالاولويّه واخذ به فحوى الخطاب و مفهوم موافقت؛ زيرا براى حفظ جان اگر كفر گفتن جايز باشد به طريق اولى كمتر از كفر گفتن نيز جايز است.

اهل سنت قياس به تخريج مناط و مستنبط العلّه، و به تعبيرى ديگر قياس مساوات را جايز مى‏دانند، لذا طبق اين قاعده و بر فرض صحت آن، تقيّه از مسلمانان را مى‏توان قياس به تقيّه از كفّار نمود.

تقيه در روايات اهل‏بيت عليهم السلام‏ تقيه قاعده و روشى عقلايى است كه از ضروريات زندگى بشر

به شمار مى‏رود و در قرآن و احاديث نبوى، بلكه در شرايع آسمانى نيز به رسميت شناخته شده است و مسلمانان- فارغ از گرايش‏هاى مذهبى- آن را به‏كار گرفته‏اند. با اين‏حال، در روايات ائمه طاهرين عليهم السلام به تقيه تأكيد و اهتمام ويژه‏اى شده، تا آن‏جا كه در روايات متعدد آمده است:

[13] ««لا ايمان لمن لا تقيه له؛ ايمان ندارد كسى كه اهل تقيه نيست». و «التقيه من دينى و دين آبائى؛  تقيه از دين من و دين پدران من است

ج )تقيّه هنگام ترس بر جان و مال‏  

 

تقيه آن است كه مسلمان وقتى بر جان و مال و آبروى خويش بيمناك باشد، عقيده خود را پنهان دارد. اين مورد اتفاق همه مسلمانان است و از قرآن و سنت گرفته شده است. يكى از تعاليم قرآنى آن است كه مسلمان هر گاه نسبت به جان و مال و آبروى خود احساس خطر كند، از ابراز عقيده خوددارى كند، اين كار در اصطلاح دينى و شرعى «تقيّه» نام دارد.

جواز تقيه، افزون بر دليل نقلى، بر مبناى عقل هم صحيح و لازم است، چون از سويى حفظ جان و مال و آبرو واجب است و از سوى ديگر اظهار عقيده و عمل بر طبق آن عقيده يك وظيفه دينى است. ليكن در صورت تعارض اين دو تكليف واجب، عقل حكم مى‏كند كه انسان وظيفه مهم‏تر را بر مهم مقدم بدارد.

در حقيقت، تقيه سلاح ضعيفان در برابر زورمندان فاسق است، روشن است كه اگر تهديد و خطرى در كار نباشد، انسان عقيده‏اش را پنهان نمى‏كند و برخلاف اعتقادش نيز عمل نمى‏كند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرموده است:

احترام مال مسلمان همچون احترام جانِ اوست (حُرمة مالِ المسلم كَحُرمة دَمه

و فرموده است:

 هر كس در راه حفظ مالش كشته شود شهيد است (مَن قُتِل دونَ مالِهِ فهو شهيدٌ)».

ابوهريره گويد: از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله دو ظرف حفظ كردم، يكى را ميان مردم پخش كردم، اما ديگرى را اگر پخش كنم، گردنم قطع خواهد شد

تاريخ خلفاى اموى و عباسى پر از ظلم و خفقان و ستم و زور است، در آن دوران‏                      

تنها شيعيان نبودند كه به سبب اظهار عقايدشان مطرود و محصور بودند، بلكه در موضوعِ «خلق قرآن» در دوران مأمون، بيشتر محدثان اهل سنت نيز راه تقيه را پيمودند و پس از آنكه از سوى خليفه، فرمان عام در مورد خلق قرآن و حادث بودن آن صادر شد، جز يك نفر كسى با فرمان خليفه مخالفت نكرد و داستان او معروف است، عموم محدثان از روى تقيه اظهار موافقت كردند. [14]

 

 

پی نوشت ها:

1)    على اصغر رضوانى‏ شيعه شناسى و پاسخ به شبهات: تهران مشعر1384چ 2ص 674[1]

2)    ، همان ص 674

3)     همان ص 653

       4)ناصرمكارم شيرازى: شيعه پاسخ مي گويد قم ‏مدرسه امام علي بن ابي طالب‏1386؛ص 34،

5.      پژوهشكده تحقيقات اسلامى‏، فرهنگ شيعه،قم ،زمزم،1386،ص 189

6.       آل عمران آیه3

7.      على اصغر رضوانى؛همان ص  646  به نقل ازالمبسوط ج24ص45.

8.      نحل آیه 106

9.      على اصغر رضوانى؛همان به نقل از مجمع البیان چ3 ص388.

10.  غافرآیه 28

 11..على اصغر رضوانى؛همان به نقل از صحیح بخاری ج2ص179

12.  ناصرمكارم شيرازى: همان؛ص224

13.  [1]على اصغر رضوانى؛همان به نقل از وسایل الشیعه ج6 باب24

14.  آيت الله سبحانى،‏سيماى عقائد شيعه، ترجمه جواد محدثى: تهران‏مشعر1386ص‏298

نویسنده:نجمه رضوی ـالزهرا(س)شیراز

 

فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی مقالات علمی- پژوهشی مرتبط را بعد از ارزیابی و داوری چاپ می کند.

محور اول : نیازهای معرفت دینی دانشجویان

1- بررسی نیازهای معرفتی دانشجویان

2-تهدیدهای معرفتی دانشجویان و رسالت دروس معارف اسلامی

3-نیازسنجی دانشجویان و اساتید از دروس معارف

4-شناسایی و احصا نیازهای معرفتی دانشجویان

محور دوم : ارزیابی دروس و سرفصل ها و کتب معارف اسلامی

1-جایگاه دروس معارف اسلامی در تامین نیازهای معرفتی

2-ضرورت تحول در سرفصل های معرفتی متناسب با وزارت علوم

3-ارزیابی محتوایی دروس معارف و منابع درسی

4-بررسی تاثیر دروس معارف اسلامی بر بینش دینی دانشجویان

محور سوم : فلسفه علوم با رویکرد اسلامی

1- اسلامی سازی علوم انسانی در حوزه ادبیات ، مدیریت ، اقتصاد ، جامعه شناسی ، روان شناسی و …

2-مبانی علوم طبیعی

3-مبانی علوم مهندسی و فن آوری

4-نسبت علم و دین

5-پاسخ به تعارض های ادعایی علم و دین

 

آدرس سایت اصلی مجله مطالعات معرفتی

کلیک کنید

 

 

کسب رتبه اول استانی در ششمین جشنواره مسابقات تحقیقات گروهی رشد، توسط گروه پژوهشی مدرسه الزهرا شیراز به این عزیزان، اساتید و کادر مدرسه تبریک می گوییم.

#جشنواره_دلسو

#جشنواره_بین_المللی_غدیر

برگزیده شدن طلاب #حوزه_الزهرا_شیراز در جشنواره دل سو#مازندران و جشنواره غدیر پژوهشی #کرمانشاه را تبریک میگوییم.

#شیراز #پژوهش_الزهرا_شیراز