چكيده مقاله شناخت برهان نظم
پژوهشگر:
افسانه معصومی، طلبه سطح 2(کارشناسی)
نظم را مي توان چنين تعريف كرد: نظم گرد آمدن اجزاء متفاوت با كيفيت و كميت ويژه اي در يك مجموعه براي يك هدف معين است.
ويژگي برهان نظم نيز به اين صورت است كه:
1- يكي از مقدمه هاي برهان نظم قريب به حس است و مقدمه ديگر عقلي.
2- برهان نظم نياز به اثبات در سراسر جهان ندارد.
3- برهان نظم يك برهان پوياست.
4- اديان الهي مخصوصاً قرآن و روايات معصومين به اين برهان توجه داده اند.
تقرير برهان نظم:
مقدمه نخست: مشاهدات عيني و كاوش هاي علمي از نظم هدفدار موجودات طبيعي گزارش مي دهند.
مقدمه دوم: عقل و خرد به روشني درك مي كند كه يك نوع رابطه منطقي ميان نظم و دخالت عقل وجود دارد و هرگز معقول نيست كه بخش نخست از هر يك از اين سه معادله بدون دومي پديد آيد.
اشكالات هيوم بر برهان نظم:
الف) تمثيل و تشبيه بين محصولات منظم انساني و موجودات طبيعي، ضعيف است و چنين تمثيلي صحيح نمي باشد، بنابراين هر نتيجه اي كه از اين تمثيل حاصل شود مبهم است.
ب) فرضيه هاي رقيب در تبيين نظم جهان طبيعي وجود دارد. نظم در طبيعت ممكن است ناشي از زاد و ولد حيواني و گياهي باشد.
ج) نكته سوم اين است كه حتي اگر معقول باشد كه نظم در جهان مادي با علم الهي تبيين شود، بايد اذعان كنيم كه در علم الهي نظم پيچيده اي وجود دارد كه حداقل به اندازه نظم جهان نيازمند تبيين است.
د) چهارمين نكته به مسأله شرور مي پردازد. استنتاج صفات اخلاقي خدا يا ناظر الهي از اين جهان مادي به سختي ممكن است.
ه) ما هرگز نمي توانيم نتايج ديگري درباره جهان متعارف يا تجربه آينده مان كه بسيار فراتر از داده ها و مفروضاتي است كه تجربه مي كنيم، استنتاج كنيم.
پاسخ به اشكال:
اشكال اول وارد نيست چون مقايسه مصنوع بشري با جهان طبيعت مردود است. عقل بشر هر جا مصنوع منظمي را مي بيند، حكم به وجود صانع آن مي كند و در اين حكم تفاوتي ميان مصنوع بشري و غير بشري وجود ندارد.
اشكال دوم هم وارد نيست زيرا تمام مدعاي اين برهان اين است كه نظم غايي نمي تواند معلول ذات و درون خود ماده كه فاقد شعور و علم است باشد. از اين رو بايد دست ناظمي غير مادي در كار باشد.
اشكال سوم نيز درست نيست، زيرا برهان نظم براي اثبات اصل وجود خدا اقامه شده است، نه اثبات توحيد و در پاسخ به اشكال (د) بايد گفت: ما فقط با برهان نظم مي خواهيم علم و شعور و آگاهي را براي نظم اين جهان اثبات كنيم. صفات ديگر اين ناظم الهي را از راهها و استدلال هاي ديگر به اثبات مي رسانيم.
و در پاسخ به اشكال (ه) نيز بايد گفت: اين اشكال ناشي از عدم شناخت توانايي برهان نظم است. برهان نظم وظيفه خاصي به عهده دارد كه از انجام آن به خوبي بر مي آيد و لازم نيست كه برهان نظم خصوصيات زندگي بعد از مرگ را به اثبات برساند.
كليد واژه: برهان، نظم، جهان، هماهنگ، هدف.هیوم
