بررسی ابعاد سیمای موعود در خطبه غدیر

نویسندگان: نجمه رضوی*

راضیه سادات شکوفه چین**

(این مقاله در نشریه زلال غدیر چاپ شده است و کپی برداری فقط با ذکر نویسنده و منبع جایز است)

چکیده

بیان دورنمای حقایق اسلامی و هدف والای اسلام، مهم ترین هدف ذکر و یاد حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خطبه غدیر است. کلام تاکید آمیز حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)   با لفظ اَلا و بیان هشدارگونه ایشان حاوی این مطلب است که مساله ظهور و قیام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) واقعیت داشته و هدف نهایی دین اسلام به دستان آن بزرگوار تحقق خواهد یافت. بشارت به وجود و نوید ظهور نزدیک ایشان، بیان خصوصیات بارز فردی و اجتماعی مانند استواری و رشادت، برگزیده خداوند بودن، علم ناب و لدنی ایشان و همچنین بحث قیام و انتقام گیری آن حضرت از جمله مهم ترین عناصری است که در خطبه غدیر به آن اشاره دارد. ظهوری که امید بخش دل ستمدیدگان و تحقق وعده­ی اصیل خداوند است که تنها در راستای پذیرش غدیر و امامت حضرت علی (علیه السلام) تحقق می­یابد.

کلید واژه­ ها: غدیر، حضرت رسول اکرم، امام علی(علیه السلام)، حضرت مهدی (علیه السلام)، منجی، خاتمیت، بشارت،علم امام، قیام، انتقام.

 

_______________

*کارشناس ارشد کلام و فقه اسلامی، معاون پژوهش حوزه علمیه الزهرا شیراز

** کارشناس فقه و حقوق و دانش آموخته سطح 2 حوزه های علمیه خواهران

 

1-  مقدمه

یکی از سند های مهم تاریخی در دین اسلام که هویت بخش پیروان این آئین حقه و نشانگر کمال این آئین است، صحنه غدیر و خطبه غدیریه است. زیرا هنگامی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در آخرین حج خود، در برکه غدیر همه حج گزاران را به دور خویش جمع نمودند، علاوه برآنکه دور نمای نزدیک بعد از رحلت خویش را ترسیم کرده و علی بن ابیطالب (علیه السلام) را به عنوان جانشین خویش معرفی نمودند، در گام دوم و نمایی دورتر، نمای کلی آینده­ی اسلام و آینده بشریت را نیز روشن ساخته و راه حق را همگان نشان دادند. امری که وقوع آن در سالهای بعد، در جریان سقیفه و جانشینی امام علی (علیه السلام) حقانیت این گفتار را به اثبات رسانید.

در این خطبه، حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در ادامه­ی کلام خویش در حمد و سپاس خداوند و معرفی جانشینی امیر المومنین (علیه السلام) لب به توصف امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) گشودند و گوشه هایی از شخصیت همه جانبه آن حضرت را به مردم نمایاندند.

به گونه ای که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)   در این خطبه در ذیل 25 جمله ای که همگی با کلمه اَلا (هان) آمده است به 6 محور کلی از ویژگی های امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اشاره می­کنند که عبارتند از بشارت به آمدن ایشان، خاتمت آن حضرت مقام و منزلت والای حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، بیان علم ایشان نوید قیام و انتقام آن حضرت در آینده است.

این مقاله به فراخور بضاعت خویش، سعی­ دارد این ابعاد مطرح شده از لسان گرانقدر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)   در مورد حضرت حجت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را مورد بررسی قرار دهد. امید که مقبول افتد…

2-دلیل ذکر نام حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  در خطبه غدیر

شاید این سوال مطرح شود که در ماجرای غدیر که قبول ولایت امیر المومنین (علیه السلام) برای بیشتر مردم سنگین بود، چرا حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)   اخباری از مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ر به مردم ابلاغ می­دارند.

شاید ساده ترین پاسخی که بتوان به این سوال داد آن باشد که، اخبار از مهدی موعود برای مردمی که قبول ولایت امیرالمومنین برایشان سنگین بود، بیانگر آینده گری اسلام و برنامه­های بلند مدت این دین الهی برای مسلمین است. زیرا اگر مسلمین آن روز ولایت امیر المومنین را نپذیرفتند، ولی حقایق در طول زمان برای نسلها روشن شد. زیرا زمام همه­ی امور به دست خداوند است و طبق وعده ایشان، بالاخره امر اهل بیت (علیهم السلام) ظاهر خواهد شد و آن روز جهان به دست جانشینان واقعی پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سپرده می­شود و انتقام آنچه از ظلم برایشان رفته است، گرفته خواهد شد. پس اعلام این مطلب در غدیر یک پیش گویی و اخبار از غیب به شمار می­آید.[1]

علت دیگر این امر شاید آن باشد که بیان ویژگیهای حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قبل از تولد و قرن­هاپیش از ظهور ایشان توسط پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، بیان خطوط اصلی نظام الهی و حکومت اسلامی و بیان هدف کلی اسلام است.

زیرا قیام آن حضرت در راستای یک حرکت مشخص و گویای تاریخی در طول ادوار مدنیت بشر، تفسیر می­شود و او تحقق بخشِ نوید­های تمامی پیام آوران سلف معرفی می­گردد که ماموریش به ثمر رساندن تلاش­های آن­ها خواهد بود و نظام فراگیر بندگی را در آفاق جهان برپا خواهدداشت. آن گاه که چنین شد و مقدمات لازم از هر جهت برای چنین نظامی فراهم آمد راه رسیدن به روشنی محقق می­گردد چنانچه خداوند متعال می­فرمایند:

«هر کسی پس از آن (همه روشنگری)به (تاریکیِ) کفر روی آورد، در شمار کج راهان خواهد بود.»[2]

پس در نگاهی کلی، به فرموده پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) ، حضرت حجت مظهر علم و قدرت الهی هستند و ایشان با آن دانش و بینش فوق تصور و قدرت خدادادی که دارند در موضعی خواهند بود که هیچ گردن فرازی نتواند در راه پیاده شدن اهداف آن نظام الهی، سنگ اندازی و مانع تراشی کند.[3]

3-ابعاد کلی ویژگیهای حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خطبه غدیر

قبل از آنکه به صورت مفصل در مورد تک تک مسایل مربوط به مهدویت در خطبه غدیر، سخنی گفته شود لازم است دانسته شود که حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)   در خطبه غدیر در ذیل 25جمله در مورد حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خطابه می­خوانند که در 18مورد، مردم را با تکرار واژه هشدار دهنده اَلا (به معنای هان) به دقت در کلام خود فرا می­خوانند تا همگان دریابند که موضوع از اعتبار و ارزش و حساسیت و اهمیت ویژه ایی برخوردار است. ایشان بعد طی چندین مرحله، روند پوسته نبوت و امامت را مطرح کرده و پایان بخش این روند این خطبه آن است که

«اَلا اِن خاتم الائمة منا القائم المهدی»[4]

پس آن گاه با بر شماری 21 ویژگی اساسی و مهم، به گونه­ای گوشه­ هایی از حرکت و کار و تلاش و برنامه­ها و دست آوردهای نظام الهی خویش را ترسیم می­کنند.[5]

ویژگی­هایی مانند مظهریت دین، منتقم ظالمین، فاتحیت شهرها، خاتمیت، متقی بودن، رعایت عدالت اجتماعی، درهم شکستن نظام های شرک و کفر و یاری دین خداوند، مقام و منزلت والا، علم لدنی و … از جمله مهم­ترین مطالبی است که حضرت نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)   در مورد حضرت حجت بیان می­دارند که در این مقاله ذیل 6 محور این ویژگی­ها بیان می­گردد.

4-بشارت و نوید به آمدن حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خطبه غدیر

یکی از مهم ترین ابعادی که از سیما و سیره حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خطبه غدیر نمایان است. بشارت به آمدن ایشان است. بشارت دادن معمولا هنگامی در روابط عرفی افراد به کار می­رود که خبری خوش و امیدی به تغییر وضعیت موجود حاصل گردد. چنانچه قرآن کریم در مورد خود حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)  و حکومت ایشان می­فرمایند:

«وَعَدَ اللّه الذینَ امَنوا مِنکم وَ عَملوا الصّالحات لیَسخلِفُنهُم فِی الارض»[6]

در این آیه به صراحت به مومنان بشارت داده شده که سرانجام حکومت رو زمین را در دست خواهند گرفت و دین اسلام فراگیر خواهد شد. که این امر مطابق روایت متواتره، در عصر قیام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)  تحقق خواهد یافت.[7]

در خطبه غدیر، نیز پیامبر اکرم با عباراتی مانند:

الا انّه قَد بشر به من سَلَفَ بین یدیه

آگاه باشید که تمامی پیام آوران گذشته به آمدن او نوید داده اند.

الا انّهُ خیرة اللّه وَ مختاره

آگا باشید که او بر گزیده و منتخب خداست.

الا انّهُ الباقی حُجة و لا حجة بَعدهُ و لا حق الا مَعه و لا نور الا غیره[8]

آگاه باشید که او حجت الهی است و بعد از او حجتی نخواهد آمد، تماما نور با او و نور به تامی نزد اوست.

به آمدن چنین شخصی بشارت داده شده، آن هم بشارتی که بی دلیل نیست و منتخب بودن ایشان و حجت بودنشان را دلیل بشارت و سعادت بشری می­داند.

5-بیان خاتمیت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خطبه غدیر

در بیان خاتمیت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خطبه غدیر به 2 جنبه مهم اشاره شده است.[9] اولآ آنکه امامت در امامان تعیین شده اتصال دارد و منقطع نمی­گردد تا به دست خاتم و آخرین آنان که حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  است برسد.[10]

معاشر الناس! الا و انّی رسول و علی الامام و الوصی من بعدی

الا و انّی و الدَهُم و هم یخرجون من صلبه

الا اِن خاتم الائمه منا القائم المهدی

دوم آنکه آن حضرت تا روز قیامت به عنوان حجت خداوند باقی خواهد بود و بعد از ایشام حجتی نیست.

الا اِنّه الباقی حجة و لا حجة بَعدُهُ

 قبل از آنکه خاتمیت توضیح داده شود باید دانست که امامت عهدی از طرف خداوند است که از هر یک از ائمه بر دیگری گرفته شده و چنان نیست که این امر با وصایت معمولی به فرد دیگری به ارث برسد چنانچه امام صادق (علیه السلام) می­فرمایند:

« که به خدا سوگند، امامت عهدی است از جانب خداوند بر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)   به مردی پس از مردی می­رسد تا او را به صاحبش برساند.»[11](یعنی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف))

این روایت به وضوح اشاره می­کند که عهد امامت، عهد الهی و …. است که وظیفه ابلاغ آن بر عهده پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)   بوده است.

بعد از روشن شدن این مطلب، بحث خاتمیت از روشنی بیشتری بر خوردار خواهد شد. زیرا خاتمیت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  به عنوان آخرین امام و فرستاده الهی رابطه مستقیمی باعث انتصاب بودن ولایت دارد. زیرا زمانی که انسان معتقد به انتصابی بودن مقام امامت شد، پس هر مدعی را نخواهد پذیرفت و در مرتبه دوم چون خداوند خودش به اِتمام این مساله اشاره کرد، دیگر به دامان مدعیان دروغین مهدویت و فرقه نحرافی کشیده نخواهد شد و خاتمیت را با امام وجود خواهد پذیرفت.

علاوه بر آنچه که گفته شد، بحث خاتمیت از آن جهت از ارزش و جاگاه رفیعی برخوردار است که انقطاع سلطنت جبارین و دول ظالم در دنیا، با وجود آن حضرت تحقق خواهد یافت. به عبارت دیگر؛ آخرین حکومت روی زمین، حکومت حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و بعد از آن تا قیامت، چند روزی بیشتر فاصله نیست چنانچه شیخ مفید در کتاب ارشاد خویش چنین بیان می­کند که:

«بعد از دولت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  برای احدی دولتی نیست مگر آنچه در روایت از سلطنت فرزندان آن جناب رسیده که آن روایات هم به نحو قطع و بث نرسیده و بیشتر روایات آن است که مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نمی­میرد مگر آنکه چهل روز بعد از آن که قیامت بر پا شود.[12]»

ویا روایتی از امام صادق (علیه السلام)  که پیوسته مترنم به آن بوده اند که می­فرمایند:

«کُل اناسٍ دوله یرقبونها و دولتنا فی آخر الدهر یظهر[13]»

برای هر مردمی، دولتی است که آن را دوست دارند و دولت ما در آخر الزمان ظاهر می شود.

و یا از امام محمد باقر (علیه السلام) نقل است که ایشان فرمودند:«دولت ما آخر دولت هاست و اهل بیتی نمی ماند که برای ایشان دولتی باشد مگر آنکه پیش از ما سلطنت کرده باشند تا اینکه هنگامی که سیر و سلوک ما را ببیند، نگویند هر گاه ما سلطنت می­کردیم مانند سلوک این جماعت سلوک می­نمودیم و این وعده ی خداوند متعال است و العاقبه للمتقین»[14]

این روایت اشاره به این مطالب دارد که بعد از حضرت حجت، حکومتی وجود نخواهد داشت تا دیگران و دیگر حکومت ها خود را به ایشان و حکومتشان شبیه کنند.[15]

اضافه می­شود به این مطلب آنکه نه تنها بعد از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) حکومتی نیست، بلکه حجت و امامی همراه یا غیر از ایشان و بعد از ایشان وجود ندارد.

6-بیان مقام و منزلت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در خطبه غدیر

در مقام و جایگاه ارزشی آن حضرت می­توان خطبه ها را در دو دسته کلی تقسیم نمود: دسته اول خطاباتی که اشاره به مقام و منزلت ایشان از لحاظ فردی دارد، مثل:

اَلا انّه رشید السدید (اشاره به حقانیت و مقام و بشارت به آمدنشان)

اَلا انّه خیره اللّه و مختاره (اشاره به منتخب بود حضرت)

اَلا انّه الغراف من بحر عمیق (اشاره به علم ایشان)

و دسته دوم شامل خطاباتی می­شود که از مقام و منزلت اجتماعی ایشان سخن می­گویند، مانند:

اَلا انّه الظاهر علی الدین

اَلا انّه منتقم من الظالمین

اَلا انّه فاتح الحصون و هادمها

اَلا انّه غالب کل قبیله من اهل الشرک و هادیها

اَلا انّه الناصر الدین

و……..

باید دانست که غدیر واقعه ای صرفاً تاریخی نیست بلکه عمده مطالب آن است که حق شناسانده شود و آنچه از صفات و مناقبِ حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در این خطبه گفته می­شود، همه و همه ناظر به این مساله است که حق شناسانده شود و شکل صحیح رهبری، سرپرستی و مولویت اهل حق آشکار گردد.[16]

علاوه بر آنچه گفته شد هدف دیگر از بیان ویژگی های مانند منتخب بودن ایشان و داشتن علم امامت و ویژگی های اجتماعی مثل قدرت ایشان در ریشه کنی ظلم و شرک و یاری دین خداوند آن است که این بیانات، موجب امید بخشی و ترسیم مدینه فاضله برای مومنان خواهد بود.

غیر از این حدیث شریف، در منابع ما روایات مشروحی در شرح فضائل و ویژگی های حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ذکر شده است که به عنوان نمونه به چند دسته از این روایات اشاره می­گردد.

قال امام رضا(علیه السلام):

 « فاذا خرج اشرقت الارض بنوره….  هنگامی که او ظهور کند، زمین به نورآن بزرگوار روشن گردد.[17]

و یا در فراز هایی از زیارت آل یاسین می خوانیم که:

السلام علیک یا حافظ اسرار رب العالمین

سلام بر تو ای نگه دارنده اسرار الهی

یا این عبارت:

السلام علیک ایها العَلَم المنصوب و العِلم المصبوب

سلام بر تو ای پرچم افراشته شده و ای دانش ریخته شده!

و یا احادیث دیگری که ایشان را نور خدا بروی زمین، حجت خداوند بر خلق، قائم به حق، شریک قرآن در لزوم اطاعت، معدن علم الهی و گنجینه اسرار خداوند معرفی کرده اند.[18]

7-بیان عِلم حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

یکی از فراز هایی که در خطبه غدیر و در ذیلِ بیانِ خصوصیات و ویژگی­های حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) آمده است. عباراتی است که ناظر به عِلم حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، این دسته از خطابات در 2 محور است:

اول آنکه ایشان وارث هر علمی هستند و علمشان بر همه چیز احاطه درد.

اَلا انّهُ وارث کُل علمٍ و المحیطُ بهٍ ( او وارث تمامی دانش هاست و به هم علوم تسلط و احاطه دارد)

دوم آنکه علم ایشان به دریای علم الهی متصل است.

اَلا انّه المخبر عن ربّه عز و جل و المشید لامر آیاته

هشیار باشید که او از خداوندش سخن می­گوید و آیات و نشانه های او را برپا می­کند.

ابتدا در توضیح بند دوم بایدگفت که سنخ علم امام از سنخ علم حضوری و علم لدنی است، که این علم از راه­های عادی و کسب دانش­های بشری به وجود نمی­آید. از این رو به آن علم لدنی یا خدادادی می­گویند.[19]

در باب توضیح بند اول باید دانست که گستره­ی این علم به اندازه­ایی است که همه چیز را در بر می­گیرد . چنانچه امام صادق(علیه السلام) می­فرمایند:

«به خدا قسم من به آنچه در آسمان­ها و زمین است و آنچه در بهشت و دوزخ است آگاهم و همه این علوم را از کتاب خدا فرا گرفتم. [20] خداوند درباره قرآن می­فرماید: تبیاناً لکل شیئٍ»

ویا در روایتی دیگر در مورد علم امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می­فرمایند:

هر گاه قائم آل محمد(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر خاست، به حکم داوود میان مردم حکم می کند و به بینه ایی محتاج نمی­شود، خدای تعالی به او الهام می­کند، پس به علم خود حکم می­نماید و هر قومی را به آن چه در دل خود مخفی کردند خبر می­دهند.[21]

علاوه بر این 2 حدیثی که بیان شد، مشهور ترین حدیث در مورد جامعیت و احاطه علم امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) این حدیث است که امام صادق(علیه السلام) می­فرمایند:

علم بیست و هفت حرف است جمع آن چه پیامبران آوردند، دو حرف بود و مردم تا امروز، غیر از آن دو حرف را نشناختند. هر گاه قائم ما خروج کند. بیست و پنج حرف را بیرون آورد و پس آن ها را میان مردم پراکنده می­کند و با دو حرف دیگر منم. می­فرمایند: تا آن که تمام 27 حرف را منتشر می­کند.[22]

در مورد گستره علم امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم روایات زیادی وجود دارد که علم ایشان وسعتی بی انتها دارد.[23] که از جمله آن روایات عبارتند از:

1- روایت از امام صادق(علیه السلام) که می­فرمایند:

« راسخون و آرام گرفتگان در ژرفای دانش الهی ما هستیم و حقیقت و باطل آن را ما می­دانیم.[24]

2- امام صادق(علیه السلام) می­فرمایند: «وقتی نوبت به حضرت صاحب الامر برسد، خداود هر بلندی دور از دسترس را برای او پست و هر پستی را برایش بلند خواهد کرد تا اینکه دنیا برای او مثل کف دستش خواهد شد، کدام یک از شما هست که کف دستش مویی باشد و آن را نبیند.[25]

3- کمیل بن زیاد از امیر المومنین(علیه السلام) نقل می­کند که می­فرمود:

«ای کمیل، هیچ علمی وجود ندارد مگر اینکه کلید آن در دست من است و هیچ رازی در عالم نیست مگر اینکه در اختیار قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. ذُریّه بَعضُها مِن بَعضٍ و اللّه سَمیعُ علیم[26] ای کمیل ! گذشتگان شما بی تردید به این عالم باز می­گردند و آیندگان شما بدون شک در کنار مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  بر دشمنان پیروز خواهد شد.»[27]

8-بیان قیام و انتقام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)

در دو محور آخری که در مورد ویژگی­های حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آمده است قیام و انتقام آن حضرت مطرح می­شود.

در مورد قیام ایشان در دو مورد از خطبه غدیر کلمه « القائم المهدی » به کار رفته است و بعد از آن به قدرت مطلقه و تمام عیار حضرت بقیه الله الاعظم( اروحناه  له الفداه) اشاره شده است که از جانب الهی به او اعطا گردیده است و هیچ قدرتی با او طاقت برابری ندارد. در این باره به سه جنبه اشاره شده است.[28]

1-     کسی بر او غالب نمی­شود و کسی بر علیه او کمک نمی­شود و او همه قلعه های محکم را فتح می­کند.

             اَلا انّه غالب له و لا منصور علیه          الا انّه فاتح الحصون و هادمها

2-     او بر همه ادیان و گروههای شرک غالب می­شود و آنان را هدایت می­کند و یا به قتل می­رساند.

                              اَلا انّه غالب کل قبیله من اهل الشرک و هادمها

3-خداوند همه آبادی ها و شهرهای جهان را در اثر تکذیبشان تا روز قیامت هلاک می­کند و آنان ها را تحت تصرف حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در می­آورد.

مَعاشِرَالنّاسِ، إِنَّهُ ما مِنْ قَرْیَةٍ إِلاّ وَالله مُهْلِکُها بِتَکْذیبِها قَبْلَ یَوْمِ الْقِیامَةِ وَ مُمَلِّکُهَا الْإِمامَ الْمَهْدِی وَالله مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ.

که در نتیجه چنین قدرت و استیلای خدادادی عدالت در جهان حاکم شده و جور و ظلم ستم از بین خواهد رفت.

چنانچه از جناب امام صادق (علیه السلام) مروی است که فرموند:« هر گاه قائم خروج نماید، به عدل حکم می­کند، جور در ایام او مرتفع می­شود، راه ها به او ایمن می­گردد، زمین برکات خود را بیرون می­آورد، هر حقی به سوی اهل آن حق بر می­گردد و اهل دینی باقی نمی­ماند مگر آن که اظهار  اسلام کنند و به ایمان اعتراف نماید».[29]

آنچه از لسان روایات و هم چنین دلایل عقلی بر می­آید آن است که قیام حضرت امری مسجل است که در پی آن انتقام خواهد آمد. انتقامی سخت از دشمنان دین خدا و اولیای الهی به ویژه دشمنان اهل بیت و شیعیان.

در خطبه غدیر با تاکید این مطلب بیان شده است که اگر چه حقِ اهل بیت و شیعیان توسط ظالمین پایمال می­شود، ولی منتقمی خواهد آمد و گذشته از عذاب اخروی، در همین جهان، دل دوستان را در گرفتنِ انتقام مسرور خواهد کرد.[30]

اَلا انّه المنتقم من الظالمین

اَلا انّه قاتل کل قبیله من اهل الشکر و هادمها

اَلا انّه المدرک لکل ثار لاولیاء اللّه عز و جَّل

این عبارات حضرت رسول به خوبی چهره قدرتمند حضرت مهدی((عجل الله تعالی فرجه الشریف) را آشکار می­کند که با قدرتی الهی و با مسلح بودن به دین کامل و آسمانی اسلام، انتقام همه مظلومین را از همه­ی اهل شرک و همه قاتلین انبیاء و اولیای الهی خواهد گرفت. زیرا طبق عقاید حقه شیعه، رجعت تنها مختص مومنان برای هم رکابی با امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیست ؛بلکه دشمنان و قاتلین اهل بیت (علیهم السلام) نیز به این دنیا رجعت خواهند کرد و حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) درابتدای همه انتقام ها، انتقام از قاتلین و مصببین شهادت حضرت زهرا(سلام الله علیها) را خواهند گرفت.[31]

علاوه بر این مطالب آیات و روایاتی که نوید بخش ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. ماموریت الهی آن حضرت را ماموریتی سترگ، با ابعاد گوناگون و اهدافی بسیار والا توصیف می­کنند. که این تحولات عمیق و سریع، بستری برای راهیابی به ژرفای هستی و دستیابی به اسرار آسمان ها و ساکنان آن ایجاد می­کند. گوشه ای از این تحولات عبارتند است:

1- پاکسازی کره زمین از ستم و ستمکاران

2- احیاء دوباره اسلام و جهان شمولی آن

3- هدایت مردم توسط امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)

4- دگرگونی زندگی مادی و ایجاد رفاه بدست حضرت

5- استخراج و تقسم گنج­های زمین بین مردم

6-  دگرگونی علوم طبیعی و وسائل زندگی

7- راه یافتن امام زمان به سرزمین های هفتگانه.[32]

9-نتیجه گیری

آنچه از بیانات و خطابات حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)   در جریان خطبه غدیر دیده می­شود آن است که ایشان در روندی پیوسته که از حمد الهی شروع و به مهدویت و آخر الزمان ختم می­شود. در واقع در پی اثبات و بیان این مطلب بوده اند که رسیدن به کمال و قرب الهی زمانی محقق می­شود که فرد، روند ایمانی خود به خداوند را از ایمان به وجود خداوند شروع کرده و سپس با پذیرش رسولان و فرستادگان ایشان و به ویژه پذیرش بحث امامت، راه رسیدن به کمالات را برای خویش محقق سازد. به عبارت بهتر پذیرش و درکِ مدینه فاضله و سعادت دنیوی و اخروی زمانی محقق خواهد بود که فرد با تمامی وجودش به خداوند، انبیا الهی، حضرت رسول اکرم و در راستای آن حضرت علی و یازده امام دیگر تا امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ایمان بیاورد، زیرا این حلقات به هم پیوسته و تا قیامت باقی خواهد ماند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)   با اشاره به این حقیقت، ویژگی­های مهمی مثل خاتمیت ایشان، علم لدنی و کامل ایشان و همچنین قیام و انتقام آن حضرت اشاره می­کنند.

که در پی چنین ظهور و انتقامی، بساط ظلم و شرک برچیده خواهد شد و انتقام مظلومان تاریخ از ظالمان به بهترین وجه گرفته خواهد شد.

در این چنین حکومتی، هدف والای اسلام که رسیدن به عدالت اجتماعی و بشری است با تمامی ابعادش محقق خواهد شد و وعده الهی در جهت رسیدن زمین به مستضعفان و اهل حق محقق خواهد گشت.

به امید آن روز

  ———————————————

 

فهرست منابع و ماخذ

*قرآن کریم

 1.      ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج2،تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1395ه.ق.

2.      انصاری، محمد باقر ، اسرار غدیر، تهران، مولود کعبه، 1378.

3.      حرعاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، مصحح شهاب الدین مرعشی، ج 3، بیروت، 1425ه ق.

4.      _____________، وسایل الشیعه، مترجم محمد رضا جلالی، قم، آل البیت، 1416ه.ق.

5.      حکیمی، محمد رضا، بعثت و غدیر، چ هفدهم، قم، دلیل ما، 1386.

6.       زمانی رستمی، محمد ، علم امام، قم، بوستان کتاب، 1388.

7.      سعادت پور، علی ، ظهور نور، تهران، احیا کتاب، 1387.

8.      شیخ مفید، الارشاد، ترجمه هاشم رسولی، ج3، تهران، اسلامیه،  بی­تا.

9.      صادقی، اصغر ، موعود غدیر، چ ششم، تهران، آفاق،1386.

10.  عماد زاده، حسین ،خطبه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) درغدیر، تهران، کانون انتشارات شریعت، بی­تا.

11.  کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، چ سوم، ج1، قم، اسوه،1375.

12.  کورانی،علی، عصر ظهور، مهدی حقی، چ هشتم، تهران، بین الملل،1384.

13.  مجلسی، محمد باقر بحارالانوار، تهران، مکتب الاسلامیه ،1398 ه ق.

14.  مرعشی نجفی، محمد جواد، چهره درخشان امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، قم، چاپخانه علمیه،1399 ه.ق.

15.  مکارم شیرازی، ناصر ، پیام قرآن، ج9، تهران، درالکتب اسلامی،1377.

16.  نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان فی الحوال صاحب الامیر، قم، مسجد جمکران، 1386.

——————————————————————————————————————————————

[1] محمد باقر انصاری، اسرار غدیر، تهران، مولود کعبه، 1378،ص187.
[2] نور(24)،آیه56.
[3] اصغر صادقی،موعود غدیر،چ ششم، تهران، آفاق،1386،ص65.
[4] حسین عماد زاده،خطبه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) درغدیر، تهران، کانون انتشارات شریعت،بی­تا، بند8،ص40.
[5] اصغر صادقی، همان، ص91.
[6] نور(24)، آیه 55.
[7] ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج9، تهران، درالکتب اسلامی،1377،ص185.
[8] حسین عماد زاده، همان، ص42.
[9] محمد باقر انصاری، همان، ص188.
[10] محمد جواد، مرعشی نجفی، چهره درخشان امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قم، چاپخانه علمیه،1399ه.ق، ص78.
[11] محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، چ سوم، ج1، قم، اسوه، 1375،ص277.
[12] شیخ مفید، الارشاد، ترجمه هاشم رسولی، ج3، تهران، اسلامیه،  بی­تا، ص378.
[13] همان، ج2، ص373.
[14] .محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، تهران، مکتب الاسلامیه ،1398ه ق، ج 52، ص332.
[15] علی اکبر نهاوندی، العبقری الحسان، قم، مسجد جمکران، 1386،ص415.
[16] محمد رضا حکیمی، بعثت و غدیر، چ هفدهم، قم، دلیل ما، 1386،ص35.
[17] محمد بن علی، ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج2، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1395ه .ق، ص372.
[18] علی، کورانی،عصر ظهور، مهدی حقی، چ هشتم، تهران، بین الملل،1384، ص366.
[19] محمدزمانی رستمی، علم امام، قم، بوستان کتاب، 1388،ص121.
[20] محمد بن یعقوب کلینی، همان، ج2،ص205.
[21] علی اکبر نهاوندی، همان، ص368.
[22] همان، ص369.
[23] علی سعادت پور، ظهور نور،تهران، احیا کتاب، 1387،ص58.
[24] محمد بن یعقوب کلینی، همان ،ج1،ص213.
[25] .محمد بن حسن، حرعاملی، اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، مصحح شهاب الدین مرعشی، ج 3،بیروت،1425 ه ق، ص494
[26] .آل عمران(3) ، آیه 34.
[27] محمد باقر مجلسی، همان، ج 52، ص326.
[28] محمد باقر انصاری، همان، ص189.
[29] شیخ مفید، همان ، ج2، ص384.
[30] محمد باقر ،انصاری، همان، ص189.
[31] محمد باقر مجلسی، همان ،ج6،ص254/محمد حسن حر عاملی، وسایل الشیعه،مترجم محمد رضا جلالی،قم، آل البیت، 1416ه.ق،ج28،ص345.
[32] علی کورانی، همان،صص335-544.