کتاب در کشاکش دین و دولت نوشته مولف و مورخ  جناب آقای محمد علی موحد از انتشارات ماهی در سال 1398 است.

(این کتاب با گزارشی فشرده از دوران سی ساله پس از رحلت پیغمبر اکرم در سال ۱۱ هجری تا صلح امام حسن(ع) و معاویه در سال ۴۱ هجری آغاز می‌شود و در پی آن، موحد چنان که خود گفته است می‌کوشد «با دقت در مضمون روایت‌های مورخان و تعمق در زیر و بم آن‌ها، تصویری بالنسبه معقول و قابل اعتماد آن دوران» (۱۳) به دست دهد.»

بر این پایه او دو نگاه را از دو منظر به این دوران سی‌ساله به مخاطب ارائه می‌دهد. یکی نگاهی که عمده تمرکزش بر مقوله شکل‌گیری و تاسیس حکومت اسلامی و مقوله خلافت است و دیگری نگاهی که بر نزاع‌های برآمده از شکل‌گیری این حکومت ناشی شده تمرکز دارد. به عنوان نمونه در بخش «نگاه اول» از فصل اول کتاب، محمدعلی موحد به مقولاتی مانند «تصویری از حکومت در صدر اسلام»، نسبت ساخت حکومت خلیفه‌ای با ساخت پادشاهی، ابعاد مقوله بیعت و… پرداخته است و در بخش «نگاه دوم» مقولاتی مانند «نزاع در میان قریشیان»، «نخستین ترور سیاسی در اسلام»، «چگونه مسلمانان بر خلیفه شوریدند؟»، «نزاع خانگی و ماجرای جنگ شتر» و… می‌پردازد.

دوران سی‌ساله‌ای که موحد در فصل اول کتاب بر آن تمرکز کرده، آبستن وقایع شگرفی بوده است که سرنوشت حکومت زیر پرچم اسلام را رقم زد. در آن سی سال، ماجراهایی سهمگین و خون‌آلود اتفاق افتاد.)

این کتاب به اعتقاد برخی منتقدین در بر دارنده نوعی نو اندیشی دینی است که در سال 1398 به چاپ رسید.در این مورد مورخ اعتقاد دارد که :

 آنچه که دنبال آن بودم، مورد نظر منتقدین قرار نگرفت. لابد این گناه من بوده است که بیان قاصر و الکنم موجب شده است که نتوانستم مسئله ام را بیان کنم. این را نمی‌پذیرم که مطالبم را از منظر یک نواندیش دینی مطرح کرده‌ام. بلکه من سعی کردم مطالبم را تا حد ممکن از منظر یک مورخ عینی‌گرا (OBJECTIVE) و متمرکز بر اسناد بیاورم. این وقایع درباره وقایعی‌اند که ۱۴۰۰ سال پیش آن هم پس از دویست سال ثبت شده‌اند. ما چاره‌ای جز مراجعه به این‌ها نداریم.  من در کتاب خیلی تاکید کردم که ما درباره آن دوره اسنادی داریم که یا حجازی‌ها خودشان نوشتند یا عراقی‌ها بوده‌اند یا روایت‌هایی که ایرانی‌اند و هر کدام رنگ طرفداری از خود را دارند. درباره قادسیه من تمام روایات‌های مختلف را از همه جوانب آوردم. ما نمی‌توانیم این روایات را به طور کلی کنار بگذاریم و آنها دستکم می‌توانند کلیات را به ما بگویند.

موحد افزود: مسئله من در کتاب مسئله شیعه و سنی نیست.اصلا کار من این نیست. من کار را با شروع انقلاب آغاز کردم و این علاقه و دغدغه از دوره ۱۳۳۰ به بعد در من بوده است. من آن زمان پروژه‌ای در نظر داشتم که ببینم کسی چون مدرس که مدعی‌ بود دین ما عین سیاست ماست و سیاست ما عین دین، چه می‌خواست؟ اینها آدم های بدی که نبودند. اینها نمی‌خواهند که معنویت اسیر قدرت باشد، بلکه می‌خواهند قدرت سوار بر معنویت باشد و آن را مهار کند. خوب این حرف جالبی است. من می‌خواستم بدانم در عمل و میدان تجربه و تاریخ این نکته به چه شکلی درمی‌آید؟ آنچه برای کتاب در آن دوره در نظر داشتم این بود که در جلد دوم هم به خلافت و سلطنت در بنی امیه و بنی‌عباس و گفته‌های تئوریسین‌های هر کدام بپردازم. در جلد سوم هم بنا داشتم که به بحث تشیع و دولت بپردازم.

حقوقدان و پژوهشگر برجسته فرهنگ اسلامی و ایرانی گفت: من با این نظر موافق نیستم که بعد از رحلت پیامبر(ص)، امام علی(ع) به طور کلی کنار گذاشته شد و هم نظر با مرحوم علامه طباطبایی‌ام. مبنی بر اینکه فضا به گونه‌ای بود که نمی‌توانستند شخصیت برجسته‌ای چون علی را نادیده بگیرند.

دانلود کتاب کشاکش دین و دولت