پایان نامه سطح 2 (کارشناسی)

موضوع :

مفهوم و مبانی پلورالیزم دینی

استاد راهنما
سرکارخانم زارعی

استاد داور

جناب آقای طلعتی

پژوهشگر
میترا ابراهیمیان

زمستان 90

چکیده

دین در لغت به معنای جزا، حساب، طاعت، و… همچنین به معنای شریعت و آئین است.
دین عبارت است از مجموع تعالیم و دستور العمل هایی که خداوند به وسیلۀ وحی و با واسطۀ پیامبران برای تامین همه جانبۀ انسانها فرستاده است.کثرت گرایی دینی(Religious Pluralism) از مسائل کلامی نو ظهوری است که اخیراً به سرزبانها افتاده و کتاب ها و مقالات متنوعی در تبین و تحکیم و یا رد و نقد آن نوشته شده است.
پلورالیسم، یعنی کثرت، تعدد، جمع در مقابل تفرق و کاهش، ونام مکتب اصالت تکثر است.
واژۀ پلورالیسم برگرفته از دو کلمۀ (plural) و به معنای جمع و (ism) به معنای گرایش است.به همین جهت در عرصه های گوناگون اعم از «دین» و «فلسفه» و «اخلاق» و «حقوق» و «سیاست» به کار می رود. مثلاً پلورالیسم سیاسی، نوعی کثرت گرایی در سیاست است که نشانۀ آن تعدد احزاب و تشکیل گروه هاست. بنابراین پلورالیسم از نظر لغوی به معنای «جمع گرای و کثرت گرایی» است.
پلورالیسم در اصطلاح به معنای گرایش به اصول تعدد در مقابل «وحدت گرایی» است.
پلورالیسم دینی به معنای تکثر دینی و به رسمیت شناختن تعدد تکثر ادیان مذاهب و بهره مند بودن آنها از حقیقت مساوی است و کثرت گرایی دینی ر فلسفۀ دینی، به معنای به حقانیت ادیان متعدد قائل بودن است. پلورالیسم از مسائلی است که توسط متکلمان غربی مطرح و وارد حوزۀ کلامی شد، پلورالیسم در مسیحیت بیشتر از ادیان دیگر ریشه دوانده است و چندین سال است که وارد کشور ما-ایران- شده است. پلورالیسم دینی انواع و اقسامی (همچون، پلورالیزم رفتاری، رستگاری و معرفتی) و مبانی و رویکردهای مختلفی دربارۀ تنوع ادیان دارد که به بحث و بررسی پرداخته خواهد شد.
اولین تفسیر از تفاسیر مربوط به پلورالیزم دینی، پلورالیزم رفتاری است که پیروان همۀ ادیان یا شرایع در پرتو یک رشته مشترکات می توانند و در کنار یکدیگر زندگی کنند و همدیگر را تحمل کنند. کثرت گرایی دینی با این قرائت مورد پذیرش عقل و خرد و دین وشریعت است، قرآن مسلمانان را به زیستن مسالمت آمیز با اهل کتاب زیر چتر توحید در پرستش دعوت می کند و یادآور می شود که توحید،اصل مشترک در میان تمام ادیان آسمانی است. دومین تفسیر از تفاسیر پلورالیزم دینی نیز پلورالیزم رستگاری است.در این تفسیر، مسأله رستگاری و سعادت آفرینی همۀ شرایع در تمام زمان ها مطرح است و اینکه در رستگاری انسان کافی است که انسان به خدا ایمان بیاورد و خدا را بپرستد و به یکی از ادیان آسمانی که از طرف خدا آمده انتساب داشته باشد تو دستورهای آن را به کار بندد. و اما سومین تفسیر از تفاسیر پلورالیزم دینی،پلورالیزم معرفتی است. در این قرائت وحدت دین در واقع حفظ شده و تعّدد آن معلول برداشت های گوناگون پیامبران الهی معرفی شده است. به عقیدۀ طراحان این نظریه، (شیء فی نفسه) غیر آن شیء نزد ماست و اینکه واقعیت هیچ گاه دست نخورده به دست ما نمی رسد لذا انسان هیچ گا به وقاع آن را چنان که هست نمی رسد.
معرفت دینی، معرفتی است که انسان از طریق دین و دربارۀ دین به دست می آورد؛ حواس ظاهری،شهود باطنی و عقل و خرد، ابزارهای معرفت دینی به شمار می روند.
همۀ ادیان با راه های مختلف وسیلۀ نجات و فلاح را در اختیار آدمیان می نهند؛ بنابراین نباید به اختلاف ها و راه های متفاوت دیگر بیندیشید؛ بلکه باید به مسائل مشترک خود توجه نمایند و از موارد اختلاف بپرهیزند.
توجه به گوهر واحد در همۀ ادیان، توجه به تجربۀ وحیانی مشترک در همۀ ادیان، توجه به مشترکات انسان مدارانه و دنیوی انسان و توجه به معنای واحد پیام های ادیان از مسائل مشترکی است که باید موردتوجه قرار گیرند.
کثرت گرایی دینی که شاید افراطی ترین سطح کثرت گرایی باشد، عبارت است از برحق دانستن همۀ ادیان آسمانی بدون هیچ گونه تفاوت میان اسلام، مسیحیت و یهودیت، و… حتی وسیع تر بنابراین حقانیت همۀ ادیان الهی و بشری، توجیه مطالب ناموزون کتاب مقدس، نکافؤ ادله، ساختگی بودن دین، محوریت ایمان گرایی به جای شریعت گرایی، وحدت ادیان، صامت و خالی بودن متون دینی از معانی و گستردگی رحمت الهی نیز از مبانی و رویکردهای توجیه و تفسیر ازتکثیر ادیان می باشد.
کلید واژه: انحصار، باطل، پلورالیزم ، تنوع، دین، شرایع، شرک، عقل، کثرت، مکاتب، نسخ، واحد، وحی