چکیده مقاله قرآن، مبانی و شاخصه های تمدن اسلامی

زهره زارع

چکیده

تمدن صورت مادی حیات انسان و فرهنگ روحی است که در کالبد تمدن دمیده می شود تا سبب حرکت و جنبش آن شود و در واقع تمدن به عنوان ثمره ی فرهنگ قابل بررسی است. بررسی های تاریخی نشان می دهد که تمدن های پیشین از جمله تمدن ایران باستان و غرب باستان، اغلب بر پایه ی شرک و چندخدایی استوار بوده اند و عدالت که مهمترین شاخصه ی تمدن اسلامی است در آن ها وجود نداشته و همه ی امکانات مادی و حکومتی به اقشار خاص و ثروتمند جامعه اختصاص داشته است. با ظهور اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی و برنامه زندگی انسان ها، مهم ترین مبانی یک تمدن اصیل و پایدار در قرآن معرفی شدند تا جوامع انسانی با بهره گیری از آن ها به پیشرفت و سعادت دست یابند. مهمترین شاخصه هایی که قرآن کریم به آن ها اشاره می کند تعلیم و تعلم، مبارزه با جهل و بی سوادی، برقراری عدالت در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، جزایی و …، و همچنین مباحث اقتصادی است. اسلام اقتصاد را به عنوان یکی از ارکان مهم زندگی انسان برشمرده است اما قائل به اصالت آن نیست؛ بلکه آن را تنها وسیله ای برای نیل به هدف که همان سعادت و تکامل بشری است، می داند.

واژگان کلیدی: اسلام، مبانی، قرآن، تمدن.

چکیده مقاله ضرورت ایجاد حد متناسب جمعیت و راهبردهای آن

پژوهشگر:

زهره زارع

     در باب مسئله ­ی رشد جمعیت، کارشناسان مختلف اقتصادی، اجتماعی و دینی نظریات مخالف یا موافق خود را با دلایلی بیان کرده­اند. اما آن­چه امروزه به عنوان کارآمدترین نظریه­ در سیاست­های جمعیتی اجرا می­شود، نظریه­ی حد متناسب جمعیت است. براساس این نظریه، برای رسیدن به حداکثر رفاه اقتصادی و اجتماعی، وقتی موالید کم است به افزایش زاد و ولد توصیه می شود تا جمعیت به حد منطقی برسد و برعکس وقتی جمعیت زیاد از حد است، به طوری که جامعه را با مشکلات عدیده مواجه می­کند، به کاهش جمعیت توصیه می شود. بررسی وضعیت کنونی کشور در مسئله­ی جمعیت، گویای کاهش نرخ رشد جمعیت است که مشکلاتی از جمله سالخوردگی جمعیت، آسیب­های اخلاقی و تربیتی، عدم رشد و توسعه­ی اقتصادی و …. در پی دارد. حل مشکل جمعیتی در کشور تنها با تغییر سبک زندگی مردم و ایجاد ادبیاتی جدید در توسعه و پیشرفت، بر اساس آموزه­های اسلامی و شرایط بومی کشور، و در پیش گرفتن نگرش­های انتقادی نسبت به الگوهای توسعه­ی مدرن ممکن خواهد بود. این مهم با اصلاح نظام تربیت، اصلاح ساختارهای اقتصادی، اعمال سیاست­های تشویقی، افزایش آگاهی و مهارت­های افراد جامعه و …. محقق خواهد شد.

واژگان کلیدی: جمعیت، رشد جمعیت، کنترل جمعیت، خانواده، تنظیم خانواده.

چکیده مقاله بررسی دلالت حدیث منزلت بر امامت علی (علیه السلام)

پژوهشگر:زهرا رامی جبه دار

این پژوهش در پی آن است دلالت حدیث منزلت بر امامت حضرت علی علیه السلام را  بررسی کند. در فرهنگ شيعي در كنار معرفت به توحيد و نبوت، هيچ اصلي به اهميت و عظمت اصل امامت نمي رسد. امامت، ركن عظيم تشيع، محور وحدت امت، نگهبان گوهر ناب دين و تداوم بخش خط رسالت است. امامت در لغت به معناي دوستي ، ياري دادن، به دست گرفتن كاري، فرماندهي كردن و … است و در اصطلاح، منصب الهي و خدادادي است كه دربرگيرنده همه فضيلت ها و كمالات انساني است. طبق اين تعريف، امامان معصوم عليهم السلام از سوي خداوند و به وسيله پيامبر صلّى اللّه عليه وآله تعيين مي شوند و داراي همان فضايل و امتيازات پيامبر صلّى اللّه عليه وآله،  بجز مقام نبوت هستند.  آخرين و كامل ترين دين الهى با بعثت خاتم الانبياء، حضرت محمّد مصطفى صلّى اللّه عليه وآله، به جهانيان عرضه شد و آئين و رسالت پيام رسانان الهى با نبوّت آن حضرت پايان پذيرفت. دين اسلام در شهر مكّه شكوفا شد و پس از بيست و سه سال زحمات طاقت فرساى رسول خدا صلّى اللّه عليه وآله و جمعى از ياران باوفايش، تمامى جزيرة العرب را فرا گرفت. ادامه اين راه الهى در هجدهم ذى الحجّه، در غدير خم و به صورت علنى، از جانب خداى منّان به نخستين رادمرد عالم اسلام پس از پيامبر خدا صلّى اللّه عليه وآله يعنى امير مؤمنان على عليه السلام سپرده شد. از احاديث معروفى كه در منابع شيعى و اهل تسنّن نقل شده حديث منزلت است. در اين حديث پيامبر مكرم اسلام صلى اللّه عليه وآله به امير مؤمنان على عليه السلام فرمود:

      أما ترضى أن تكون منّي بمنزلة هارون من موسى. آيا راضى نيستى كه براى من همانند هارون نسبت به موسى باشى.

ويژگى ممتاز اين حديث از بسيارى احاديث ديگر اين است كه آن را بُخارى و مسلم در كنار ساير محدّثان نقل نموده اند. به اصطلاح اهل تسنن اين حديث، حديثى است كه بُخارى و مسلم هر دو بر نقل آن اتّفاق كرده اند. از طرف ديگر، همين حديث از چند جهت بر امامت امير مؤمنان على عليه السلام دلالت دارد. از اين رو از جهات گوناگونى به اين حديث استدلال مى شود. به همين جهت علماى ما از ديرباز به اين حديث عنايت ويژه اى داشته اند.

کلید واژه: حدیث، منزلت، پیامبرصلیَّ اللهُ علیهِ و اله، امام علی علیه السلام، موسی علیه السلام، هارون علیه السلام.

چکیده مقاله
شیوه های همسرداری در سیره علوی و فاطمی

نوشته رویا کرمی

در شریعت مقدس اسلام، ازدواج مورد تأکید قرار گرفته است. ازدواج، روش پیامبر و محبوب ترین بنا نزد خداست. ازدواج موجب انس و آرامش، سرعت انسان در سیر تکاملی، تصحیح باورها و گذر از خودبینی و رسیدن به دیگردوستی و ایثار است. همچنین فراغتی فراهم می­کند که انسان بیشتر به تحصیل علم و عبادت بپردازد، بقای نسل بشر را تضمین و سرکش ترین غریزه را با صحیح ترین روش تأمین می­کند. تأخیر در ازدواج موجب آسیب روانی و محرومیت از لذت مشروع شده و انسان را در مرز سقوط به پرتگاه شهوات قرار می­دهد. در صورت غفلت، ازدواج منشأ آفاتی از قبیل: گرفتاری به حرام، کوتاهی در انجام وظایف، عدم بردباری در مقابل بداخلاقی همسر و فرزندان و غفلت از خدا می­باشد.
همسرداری و زندگی زناشویی در زیر سقف خانواده از مهم ترین سوژه­های تحقیقی است که همه زنان و مردان باید با آن آشنا باشند. علی و فاطمه (علیهما السلام) به عنوان برترین مردان و زنان آفرینش برترین الگوی مؤمنان هستند که تأسی به آنها مایه کمال و رشد همه جانبه انسان­های ایمان مدار و فضیلت خواه است. مهمترین الگوهای شناختی زن و شوهر عبارتند از: تقوامداری در زندگی، نگاه عدالت محور به زندگی، نگاه هدفمند به زندگی مشترک، شناخت حقوق و اخلاق همسرداری و درک متقابل همسر که در زندگی حضرت علی و حضرت زهرا(علیهما السلام) به وضوح روشن است.

کلیدواژه ها: علی، فاطمه، سیره، ازدواج، خانواده.

چكيده مقاله سیره اخلاقی - سیاسی پیامبر (ص) در برخورد با یهود

پژوهشگر:

رؤیا کرمی

از آن جا كه ضرورت سيره شناسي، ريشه در كمال جويي انسان دارد و از نياز او به الگو سرچشمه مي گيرد، اسلام نيز در مواضع مختلف به معرفی الگو و نمونه برتري مي پردازد و در اين راستا نبي اكرم (ص) به عنوان كامل ترين انساني كه شايستگي الگو و اسوه قرار گرفتن را دارد مطرح است. شناخت و بررسي عوامل رشد و گسترش اسلام در دوران حيات پيامبر (ص) آگاهي و بينش ما را در حفظ و حراست دستاوردهاي آن و گسترش حاكميت الهي در صدر اسلام افزايش مي دهد. پيامبر اكرم (ص) علاوه بر اين كه به ارزش هاي اخلاقي بسيار ارج مي نهاد در سيره عملي خود نيز سرآمد فضايل اخلاقي و ارزش هاي والاي انساني بود. از اين رو يكي از شاخصه هاي مهم در پيشرفت اسلام اخلاق نيك و جذاب پيامبر بود. پيامبر بهترين الگو و نمونه در زندگي هر انسان است. ايشان در برخورد با پيروان و ياران خويش بسيار خوش سخن و خوش برخورد بوده اند و با دشمنان خود نيز تا آن جا كه به دين اسلام لطمه اي وارد نمي شد مهربان بودند. پيامبر اكرم (ص) در برخورد با يهود تمام راههاي مسالمت آميز را امتحان نمود و فرصت هاي زيادي را جهت پذيرش حق به آن ها داد. رفتار ايشان با يهوديان يا براساس پيمان هايي بوده كه با آنان بسته است و يا به سبب شورش هايي كه بر ضد دولت نوپاي مدينه داشته اند. مانند همه حكومتهايي كه با مخالفان خود عمل مي كنند با آنان برخورد شده است. رسول خدا (ص) با يهوديان قرار داشته است درصورت هر گونه تعرض و پيمان شكني، آنان را تبعيد و اخراج نمايد يا مردان را كشته و زنان و فرزندان را به اسارت بگيرد. علت برخورد با بني قينقاع، بني نضير و بني قريظه تحت اين قرارداد مي گنجد كه آنان را اخراج كرده يا در مورد بني قريظه مردان را كشته و زنان و فرزندان را اسير كرده است.  يهود از دشمنان ديرينه و سرسخت اسلام است و به هيچ وجه نبايد به آنها اعتماد كرد.

 واژه هاي كليدي: سيره ، پيامبر ، يهود ، اخلاق ، سياست .